Mudanya Mütarekesi’nin 100. Yılı

Bu yazıyı kaleme almamın iki nedeni var.

Birincisi; yakın tarih üzerine yazılar ve tv programlarının çoğu, 23 Nisan, 19 Mayıs, 30 Ağustos, 29 Ekim konularında yoğunlaşıp, 11 Ekim 1922 tarihinde imzalanan Mudanya Mütarekesi veya Mudanya Ateşkes Antlaşması pek konu edilmemesi.

İkincisi; geçen hafta Bursa hakimiyet gazetesi yazarı Namık Göz’ün Mudanya Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Gıyasettin Bingöl’le yaptığı söyleşide geçen önemli bir noktadır.

Birinci maddeden başlayarak, önce Mudanya Mütarekesinin önemini aktarmak istiyorum.

Mudanya Mütarekesi öncesi durum

Mudanya Mütarekesi; 23 Nisan 1920 tarihinde kurulan TBMM’nin, işgal güçleri tarafından ilk muhatap alındığı anlaşmadır. (1921 yılında Ankara Antlaşması ilk olmasına rağmen, sadece Fransızlar ile yapılmıştır. Mudanya Mütarekesi ise, başta İngiltere olmak üzere,

tüm işgal güçlerinin masaya oturduğu antlaşmadır. Bu anlamda Lozan öncesi en büyük ilk antlaşmadır.)

Mudanya Mütârekesi; Kurtuluş Savaşı'nın sonunda imzalanmış ve siyasal sonuçları açısından, Osmanlı İmparatorluğu’nun hukuken sona erdiği anlaşma olarak tarihe geçmiştir.

Bilindiği gibi, 1920 Nisan’ında ülkede ikili iktidar vardı.

Birincisi; işgal güçlerinin şu ya da bu şekilde etkisi altında kalmış olan Osmanlı Hükümeti, (Hulusi Salih 2 Mart- 5 Nisan, ardından Damat Ferit 5 Nisan-18 Ekim hükümetleri )

İkincisi; Anadolu'da örgütlenen  Müdafai Hukuk Cemiyeti'leri olmak üzere, 1920 Türkiyesi'nde fiili olarak oluşmuş ikili iktidar vardı.

İngilizler 15 mart 1920’de sıkıyönetim ilan ederek, işgali resmi hale çevirmişlerdir.

Osmanlı Devleti'nin yasama organı olan Meclisi Mebusan’ı basıp kapatmış ve bir kısım milletvekilini de sürgüne gönderilmişti.

Padişah Sultan Vahidettin, işgal güçlerine boyun eğerek 11 Nisan'da Meclisi Mebusan'ı feshetmiş, ülke meclissiz kalmıştı.

Mustafa Kemal bir çağrı yaparak; “ En sonunda, bugün İstanbul’u zorla işgal ederek Osmanlı Devleti’nin yediyüz yıllık hayat ve egemenliğine son verildi(…)Giriştiğimiz bağımsızlık ve vatan savaşında Cenabı Hakkın yardım ve kayırıcılığı bizimledir” diyerek çağrıda bulundu ve ve bu çağrı gerek Meclisi Mebusan üyeleri , gerekse Anadolu tarafından algılandı, 23 Nisan 1920 Cuma Günü Ankara'da BMM'nin açılışı gerçekleşmişti.

Ankara BMM’nin yürüttüğü Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sona ermesi üzerine İtilaf Devletleri  Ankara BMM'ye mütareke çağrısında bulunmuş, Birleşik Krallık ve işgal kuvvetleri ile 3 Ekim 1922 tarihinde Mudanya'da başladı.

Mudanya Mütarekesi sonuçları

Görüşmelerde  Ankara BMM hükûmetini Batı Cephesi komutanı İsmet Paşa temsil ederken, Fevzi Paşa ve Refet Paşa da görüşmeler boyunca Mudanya'da bulundular. Birleşik Krallık'ı General Harington, Fransa'yı General Charpy ve İtalya'yı da General Mombelli'nin temsil ettiği Mudanya görüşmelerinde, ateşkesle doğrudan ilgili durumda bulunan Yunanistan, General Mazarakis ve Albay Sariyannis'i görevlendirmesine karşın, Yunan delegeler görüşmelere doğrudan doğruya katılmayıp Mudanya açıklarında bir Britanya gemisinde beklediler. Zaman zaman gergin anların yaşandığı, hatta görüşmelerin kesilmesi tehlikesinin doğduğu ve Türk ordusunun yeniden harekât hazırlıklarına giriştiği mütareke görüşmeleri 11 Ekim 1922 tarihinde uzlaşmayla sonuçlandı.

Mudanya Mütarekesi ile Türk-Yunan çatışmasının sona erdirilmesi ve Doğu Trakya'nın kurtarılması gibi gelişmeler, Türk tarafının lehine sonuçlar doğuracak şekilde  sonuçlandı. Mudanya Mütarekesi, ileride yapılacak olan Lozan Antlaşması'na da zemin hazırladı.

Mudanya’ya 100. Yıl Hediyesi

Şimdi geleyim ikinci maddedeki önemli noktaya,

Namık Göz’den alıntıyla, Mudanya Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Gıyasettin Bingöl, Üniversitenin kuruluş sürecini anlatırken;

“Pandemi, Bingöl’ün hedefinin iki yıl gecikmesine neden oldu. Ancak bu erteleme ismini taşıdığı Mudanya’nın tarihteki önemli bir günüyle çakışmasını sağladı.

Bu yıl, Türkiye’nin emperyalistlere karşı zaferin ilk anlaşması olan Mudanya Mütarekesi’nin 100’üncü yıl dönümü. Programda çakışma dolayısıyla aldıkları kararı ilk kez açıklayan Bingöl, ‘Biz de dedik ki Mudanya Mütarekesi’nin 100’üncü yılında, imzaların atıldığı 11 Ekim Saat 11.00’de öğretim yılına başlayarak Mudanya Üniversitesi’ni Mudanya Mütarekesine armağan edelim’ dedi” cümlesiyle aktarıyor.

Mudanya Markası

İşte, hem bu zamansal rastlantı, hem de isminin Mudanya olması, Mudanya Üniversitesi'nin Bursa açısından önemini bir kat daha arttırıyor.

Şöyle ki;

Birincisi; Cumhuriyet Türkiyesi’nin kuruluşundaki ilk imzanın atıldığı, önemli bir tarihsel anın, bir bilim yuvası ile taçlandırılması,

İkincisi; Mudanya markasına olan katkısıdır.

Bilindiği gibi, kentler ulusal kimliklerinden öte, kentsel özellikleriyle tanımlanır oldular.

Kentin markasını arttıran birçok özellik var. Ama bunlar içinde ağır basanlardan biri o kentte bir üniversitenin varlığıdır. Bu hem dünya, hem de Türkiye’de kendini kanıtlamış bir olgudur.

Mudanya zaten şirin, medeni, güzel ve bir kısım özellikleriyle marka bir ilçemiz.

Mudanya’nın şimdi  kendi adıyla bir dünya üniversitesi de var.

Hem de açılışı Mudanya Mütarekesi’nin 100. Yılına denk geliyor.

Yazıyı, Bingöl’ün röpörtajda kullandığı sözle bitireyim:

'Biz de dedik ki, Mudanya Mütarekesi’nin 100’üncü yılında, imzaların atıldığı 11 Ekim Saat 11.00’de , öğretim yılına başlayarak Mudanya Üniversitesi’ni Mudanya Mütarekesine armağan edelim'

…

Mudanya Üniversitesi’nin, kentimize, ülkemize önemli faydalar sağlaması umuduyla…