Çocuğum ‘hayır’ dan ne zaman anlayacak?

Bazı çocuklar “hayır” kelimesini yaklaşık 6 aylık olduklarında anlamaya başlayabilirler fakat siz ne kadar hayır deseniz de o, yaptığı işi bırakmak yerine devam edecektir. Bu süreç bebeğiniz 12 ile 18 aylık sürece gelene kadar kısır bir döngü şeklinde devam edebilir. Yaptığım görüşmelerde en çok duyduklarımdan biri, “Hocam ne zaman ‘dur’ ya da ‘hayır’ dediğimde anlayacak?”. Bebeğiniz kendine veya başka birine zarar verme eğiliminde olduğunda ona sakince ‘hayır’ deyip ilgisini başka yöne çekebilirsiniz. Böylelikle onunla inatlaşmamış aksine sakinliğinizle onu da sakinleştirmiş olacaksınız. Bu konuda çocuklarınıza okuyabileceğiniz kitaplar arasında bulunan “Final ve Kültür Sanat Yayınları”na ait ‘Hayır’ kitabını siz sevgili ailelerimize önerir ve keyifli okumalar dilerim. https://www.bkmkitap.com/hayir-346690

Çocuğuma ne zaman hayır demeye başlamalıyım?

Bebeğiniz 12 aylık olduktan sonra onu yavaş yavaş hayır kelimesiyle tanıştırabilirsiniz. Bu yaşlarda bebeklerin iletişim becerileri kendiliğinden ortaya çıkmaya başlayıp gelişir. Bu süreçte bebeğinize bazı basit kuralları da öğretmeye başlayabilirsiniz. Örneğin; ‘kedinin kuyruğunu çekme, oyuncaklarını atma vs’. Aynı zamanda onu hayır kelimesiyle de tanıştırmış olacaksınız fakat burada unutmamanız gereken en önemli şey ‘hayır’ kelimesini çok sık kullanmamak! Aksi takdirde ona inatlaşmak için bir şans vermiş olacağınız için ilerleyen dönemlerde kısır döngüler yaşayabilir ve ilişkinizi zedeleyebilirsiniz.

Çocuğuma ‘hayır’ kelimesini nasıl anlatmalıyım?

Her kuralın açıklamasında önerildiği gibi burada da çocuğunuza ‘Hayır’ı öğretirken sakin bir zamanı beklemeniz en doğrusu olacaktır. Kriz ortasında yapılan açıklamalar veya koyulan kurallar işe yaramadığı gibi aksine çocuğun onları hedef olarak algılamasına neden olabilir.  

Açıklama yaparken sakin bir ses tonu takınıp; “ben sana ‘hayır’ dediğim zaman amacım seni kızdırmak ya da sana zarar vermek değil aksine yaptığın işin tehlikeli olduğunu düşünüyorum ve kendine zarar vermeni istemiyorum” gibi açıklamalar yapılabilir. Bu durumu çocuğunuza anlatırken çocuğunuzun yaşına uygun kelimeler tercih etmeyi unutmayın!

1 yaşındaki çocuğum ‘hayır’ dediğimde anlayabilir mi?

Elbette anlayabilir. Bu yaşta ki bebekler hayır kelimesinin ne olduğunu ve ne zaman kullanıldığını anlamaya başlayabilirler fakat doğru tanımlama ve davranış 18 ay civarında başlar. Ebeveynler hayır kelimesini bazen gereğinden fazla kullanmaya meyilli olabilirler. Burada unutulmaması gereken şey, ’hayır’ dediğimiz zaman bunu gerçek anlamda söylememizdir. Özellikle tehlikeli durumlarda kullanılan ‘hayır’lar öğrenilmesi en kolay olanlardır. Bu zamanlarda çocuğunuz konsepti daha kolay anlayabilir ve kuralları takip edebilir. Az riskli olan durumlarda çocuğa izin verilip sonucunu kendisinin görmesi de sağlanabilir.

Çocuğuma ‘hayır’ demem kötü mü?

Onları tehlikelerden korumak adına kullandığımız ya da cezalandırmak adına kullanmadığımız ‘hayır’lar olduğu müddetçe elbette çocuklarımıza hayır diyebiliriz. Kriz ortamı sakinleştiğinde bebeğinize sarılıp onu sakinleştirdikten sonra neden hayır dediğinizi de açıklayabilirsiniz.

Çocuğum ona ‘hayır’ dediğimde ağlıyor

Birçok çocukta görülen bu durum manipülatif bir davranışa olduğuna işaret ediyor olabilir ve ebeveynde aynı anda birden fazla farklı duyguların tetiklenmesine sebep olabilir. Bunların en başında ise suçluluk, hüsran veya kafa karışıklığı gelmektedir. Ebeveyn kendini sorgular ve nerede hata yaptığını anlamaya ve araştırmaya çalışır. Fakat bu göz yaşların gerçek acıyı mı yansıtıyor yoksa sizi mi kontrol etmek istiyor? Özellikle 12-18 ay dönemindeki çocuklar ebeveynlerini manipüle etme noktasında oldukça başarılı olabilirler. Bundan dolayı ebeveynin çocuk ile ilişkisinin kuvvetli olması ve birbirlerini tanımaları oldukça önemlidir. Sınırlarınızı öğrenmek adına dökülen bu göz yaşları sakinlikle karşılanmalı asla cezalandırılmamalıdır. Test etme sürecinde engel tanımayan küçük çocuklar, sözlerden ziyade davranışlardaki tutarlılıkla öğrenebilirler.

Çocuğuma bağırmak istemiyorum ama kendimi nasıl dinleteceğimi bilmiyorum!

Öncelikle çocuğunuzla olan ilişkinizi güçlendirmeli ve anlaşıldığı duygusunu ona hissettirmelisiniz. Kural koymada ve ilişki kurmada işinizi kolaylaştıracak bazı öneriler;

• Sınırları erkenden belirleyin
• Limitlerinize ve sınırlarınıza sadık kalın ve duygularını anlamayı ve paylaşmayı unutmayın
• Beklentileriniz hakkında sohbet edin
• İş birliği yapmak istediğinizi gösteren cümleler tercih edin
• Talepte bulunmadan önce ilişki kurun

Çocuğunuza verebileceğiniz en büyük psikolojik zarar daha sonra doğrusunu öğrendikleri bir yalandır. Bu durum tekrar ederse çocuk güven problemi yaşamaya başlar ve ilerleyen dönemlerde verdiği zarar artarak devam eder.

Uzm. Psk. Merve Tunalı Demirtaş