Beden algısının psikolojik boyutu ve beslenme alışkanlıkları

‘‘Gerçek olan tek şey ruhtur. Beden; göz yanılgısı ve görüntüde kalan bir şey.’’

• Jack London

Bu hafta Diyetisyen Fatih Bıçaklar ve Uzm. Psikolog Merve Demirtaş, ortak yazısında sizler için beden algısını ele aldı.

Diyetisyen Fatih Bıçaklar

“Beden; aslında içerisinde kendisini yöneten bir ruh barındırır.”

Ne güzel söylemiş Yunus Emre, “Bir ben vardır bende, benden içeri”

Sağlık; ruhun, bedenin ve zihin iyi olma halidir. Sağlıklı olmak, iyi bir bedene sahip olmak artık bu çağda herkesin öncül isteği haline geldi. Sağlığı sağlıklı olarak mı istiyorsunuz peki?

“Biraz kilo mu aldın sen”, “olamaz hemen göbeğim çıkmış, acilen bu göbeğin gitmesi lazım” gibi cümleleri hayatınızın bir döneminde kurdunuz mu?

Bedenimiz, bizim sağlığımızdır. Bedenimize saygılı olmak, onunla sürekli kavga etmek ne işe yaradı? Kavga edince kalıcı bir sonuç elde edebildiniz mi? İnanın bana o çıkan göbeğiniz gider ve bunu kendiniz dahi yapabilirsiniz ama nasıl? Şimdi hemen internete “göbek eritici diyetler” yazıp aşırı düşük kalorili o, şu, bu moda diyetleri uygulayın ve hızlıca kilo verin. Böbrek ve karaciğerinizi mahvedin, daha çok kendinizi sıkın, aşırı spor yapın ve vücuda stres hormonlarını salgılatın. Sonuç mu, kısa vadede istediğiniz oldu. Ardından 3-5 ay geçti ve kendinizi sıktığınız, kısa vadede sonuç alıp alışkanlık edinmediğiniz için kiloları geri geldi. Zaten yağdan da fazla kaybetmemiştiniz.

 “Beden bir yere kadar dayanır ama bir zaman sonra yaş ilerledikçe artık “niye ben kilo veremiyorum, önceden tiroidim yoktu, önceden halsizliğim yoktu ve çok daha kolay kilo verebiliyordum” demeyin. Siz kendinizi kandırabilirsiniz ama vücut asla kanmaz ve kendisini size karşı korur. Koruyamadığı zaman da hastalıkları ortaya çıkarır.”

Eski Fransa mutfağında, reformların ardından gelişme ile sofralar da zenginleşmeye başlamıştı. İlk önce herkes ihtiyacını tüketirken ekonomi ve teknolojinin gelişmesi ile güzellik algısı ön plana daha çok çıkmaya başladı. Yavaş yavaş yemekler tuzlu, yağlı olmaya başladı ve kilo artışı sağlanmaya başlandı. Baktılar ki durum kötüye gidiyor, o zaman “yemekleri daha diyet hale getirelim” dediler ve yavaş yavaş gelişim de kendisini gösterdi. Bu durumlar artarken beden algısı ve estetik kaygısı değişmeye devam etti.

X kuşağında balık etli tabiri vardı ve güzel olan vücut tipiydi. Şimdilerde durum tam tersi, zayıf olma konusu dikte ediliyor. Dünyada bir yıl geliyor, moda oluyor ve o yılda ona alışmaya çalışıyorsunuz. Ertesi yıl başka bir şey geliyor ve bu kez farklı bir şeye alışmaya çalışıyorsunuz. Siz de insansınız, bir durun ve kendinize bir bakın, nereye gidiyorsunuz?

“Şişman olan kötüdür, şişman olan işe yaramazdır” algısını bırakalım artık. Şişmanlık bedensel bir durum değildir. Bedeni her zaman seveceksiniz ki vücudunuz da sağlıklı olarak işlevini yerine getirebilsin. Biri size şişman dedi diye, eşiniz kilo vermenizi söyledi diye kilo vermeye çalışırsanız başarılı olamayacaksınız. Diyelim ki zayıfladınız, peki ne olacak? Bu kez başka biri çıkıp diyecek ki, “Ya sana ne olmuş, çok zayıflamış ve çirkin olmuşsun”. Bu kez de, “acaba mı” diye düşünecek ve ister istemez kilo alacaksınız. Sağlık her zaman sağlıktır ve sağlığınız sizin elinizdedir.

Beslenme uzmanı gözünden beden algısını hafifçe işledik. Şimdi gelin bir psikolog eşliğinde beden algısının psikolojisine bakalım.

Uzman Psikolog Merve Tunalı

“Bedenimiz ve algılarımız”

Beden algısı dünyaya geldiğimiz andan itibaren erişkinliğimize kadar gelişerek değişir. Yaşam boyu olan bu gelişmede ilk adım kendimize ait olanları tanımlamak olarak nitelendirebiliriz. Erişkinlik hayatında ise kendi bedenimizi tıpkı çocuklukta olduğu gibi kabul etmektir. Yalnızca yaşadığımız bu modern dünyada değil geçmişte de beden algısı insanlık tarihinde oldukça büyük yerler kaplamıştır. Dış görünüş, çekicilik, güzel veya yakışıklı olma, zayıflık veya kilolu olma gibi duygular ve tutumlar hemen herkeste vardır ve bunun altında yatan sebep ise içten gelen beğenilme arzusudur. Aynı zamanda yukarıda bahsedilenler haricinde bu kavramı etkileyen başka faktörler de vardır ve bunlar; yaş, vücut yapısı, bedene olan duyarlılık ve onu kabul ediş biçimidir. Özellikle ergenlerde bu tutum akran grupları ve toplum tarafından kabul edilerek dış görünüşe verilen değerin derecelendirilmesidir. Nasıl göründüğümüz ile nasıl hissettiğimiz arasında, aynı zamanda sosyal çevremiz tarafından kabul görülme noktasında da doğrusal bir ilişki olduğu yapılan araştırmalarda bulunmuştur.

Dış görünüşe verilen anlam, içinde yaşanılan zamana göre de değişiklik gösterebilmektedir. Günümüzde gittikçe artan teknoloji kullanımı da beden ve güzellik algısını oldukça etkilemektedir. Örneğin eski çağlarda yaşayan kraliçeler ne kadar kilolu ise o kadar güzel sayılırken günümüzde bu durum tam tersine dönmüş ve güzellik/kabul görme/beden algısı arasında inanılmaz bir bağ oluşmuştur. Birçok birey özellikle genç erişkinler güzel olmak ve kendi bedenleri kabul etmek uğruna ciddi sonuçlar doğurabilecek beslenme alışkanlıkları kazanabiliyorlar.

 “Beden algısı, bireyin kendi vücudu ve onun çevresinde oluşan birbirinden farklı etkileşimler sonucunda meydana gelir. Eğer birey arzuladığı bedene sahip değilse bu durum onda beden memnuniyetsizliğini ortaya çıkaracak ve özellikle ergenlik döneminde sosyalleşmeden uzaklaşma gibi sorunların ortaya çıkmasını tetikleyebilecektir.”

Elbette bu durumun etkili olduğu bir diğer alan ise beslenme alışkanlıklarıdır. Doğru beslenme alışkanlıkları beden algısı üzerinde oldukça pozitif etkiye sahiptir. Her ne kadar çevresel faktörlerin beden algısıyla doğrudan ilişkisi olsa da bireyin kendi bedenini olduğu gibi kabul etmesi ve onunla bir kavga içinde olmaması hem psikolojik hemde fiziksel sağlık açısından oldukça önemlidir. Bedeni değiştirmeye çalışmak ve zorlamak psikolojik açıdan oldukça ağır ve yorucu bir süreçtir. Çoğu birey selülitleri veya yağlarından dolayı kendisini suçlamaya meyillidir ama unutmamalıyız ki bu beden bizim ve onu olduğu gibi kabul etmekse bizim görevimiz.

Sağlıkla…

Uzm. Psk. Merve Tunalı Demirtaş

Dyt. Fatih Bıçaklar